Şehir ve bölge planlama mesleğinin konusu en genel anlamda, ülke düzeyinden yerel ölçeğe kadar her türlü yerleşmede fiziksel/mekansal gelişmelerin bir plan/düzen çerçevesinde biçimlenmesine katkıda bulunmaktır. Şehir plancısı, planlı gelişmenin sağlanması için, yerleşmelerin değişiminde etkili olabilecek mekansal, sosyal, demografik, ekonomik ve teknik verilerle estetik, kültürel (tarihi-arkeolojik), doğal/ekolojik etmenleri birlikte değerlendirerek geleceğe yönelik amaç ve hedefleri koyan, uygulama araçlarını ve süreçlerini tanımlayan, karar vericilere alternatif öneriler oluşturan ve bunların uygulanmasında rol alan uzmandır. Plancının uygulamadaki rolü planın parçaları olarak ortaya çıkan projeleri tanımlamak, bu projeleri koordine etmek, yönlendirmek, denetlemek veya projelere dönük danışmanlık hizmetlerini yürütmektir.

Şehir planlamanın konusu mekan, eylem alanı planlamadır. Mekanın ölçeği, ülke ve bölge düzeyinden yerel ölçeğe kadar her türlü yerleşmeyi kapsar. Planlama, ölçeğe dayalı nitelik farklılaşmasının yanı sıra, kentsel işleve ya da yerleşmeyi karakterize eden sosyo-ekonomik faktörlere göre niteliğe dayalı olarak da farklılaşmaktadır; metropoller, sanayi kentleri, turizm merkezleri gibi. Bu alanlara yönelik planlama çalışmaları ise niteliklere bağlı olarak farklılaşmaktadır; kent bütünü planı, metropoliten alan bütünü planı, turizm, sanayi vb. sektörel planlamalar gibi.

Çalışma ve uygulama alanı :

• Üst ölçekli ekonomik ve fiziki plan kararları ve politikaları ile yöreye özgü sosyo-ekonomik, kültürel ve doğal veriler de dikkate alınarak belirlenen amaç ve hedefler doğrultusunda mekansal düzenlemeleri belirleyen çeşitli ölçek ve nitelikteki planlar;
• Mekansal, sosyal, demografik ve ekonomik vb. içerikli kentsel / kırsal araştırmalar,
• Planlama sürecini yönlendirmeye yönelik danışmanlık, kentsel işletmecilik ve proje yönetimi alanlarını da kapsamaktadır.

Şehir planlama, niteliği gereği kamu ve toplum yararını esas alan bir kamu hizmetidir. Şehir plancısı gerek kamu sektöründe gerekse özel sektörde kamu hizmeti veren bir uzmandır.

Hizmetler : 

Ülkemiz planlama pratiğinde varolan ve ölçek/nitelik olarak farklılaşan başlıca planlama hizmetleri şunlardır:

• Yatırımların ülkesel ölçekte dağılımını belirlemek üzere ülke kalkınma planı hazırlamak (ülkesel yerleşme düzeni planlaması)
• Bölge Planı
• 1/100.000 ölçekli çevre düzeni planları
• Kent planları
• 1/5.000 ölçekli Nazım (imar) planı,
• 1/1.000 ölçekli uygulama imar planı,
• Çeşitli ölçeklerde mevzi planlar ve bunların değişiklikleri ve revizyonları
• Kentsel tasarım projeleri
• Sektörel planlar; turizm, ulaşım, çevre, sanayi/küçük sanayi planları,
• koruma amaçlı imar planları
• Gecekondu önleme ve ıslah planları
• Toplu konut alanı, yeni yerleşme alanı planlaması
• 5366 sayılı Yenileme Kanunu çerçevesinde Kentsel Yenileme Projeleri

Şehir plancıları, belediyelerde, Devlet Planlama Teşkilatı, Bayındırlık ve İskan Bakanlığı, Kültür ve Turizm Bakanlığı, Çevre ve Orman Bakanlığı, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, TOKİ, Özelleştirme İdaresi gibi kamu kuruluşlarında karar verme, araştırma, planlama, onama ve uygulama süreçlerinde çeşitli konumlarında görev almaktadırlar. Serbest çalışan şehir plancıları, başta İller Bankası ve her ölçekte belde ve belediyeler olmak üzere yukarıda sayılan bakanlıklara bağlı idareler tarafından ihaleye çıkarılan plan-proje hizmetlerinin yapım ve uygulama süreçlerinde yüklenici, proje yöneticisi, proje koordinatörü, danışman vb. görevler alabilirler.

Şehir plancıları, planlama işinin niteliğine göre, planlama hizmetlerinin çeşitli aşamalarında, mühendislik, ekonomi, toplum ve yönetim bilimlerinden uzmanlarla birarada çalışabilmektedirler. Plancıların işlevi, çeşitli disiplinlerden aldıkları girdilerin/verilerin sentezini yaparak ve bunlar arasındaki ilişkileri bütüncül olarak kavrayarak sorunsalları tanımlamak ve olası çözümlere dair alternatif süreçleri tasarlamaktır.

Şehir ve Bölge Planlaması Eğitimi :

Türkiye'de lisans düzeyinde eğitim veren ilk Şehir ve Bölge Planlama Bölümü, 1961 yılında ODTÜ Mimarlık Fakültesi bünyesinde kurulmuştur. Son 41 yıl içerisinde Gazi Üniversitesi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Yıldız Teknik Üniversitesi, İstanbul Teknik Üniversitesi, Selçuk Üniversitesi, Karadeniz Teknik Üniversitesi Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü, Erciyes Üniversitesi, Süleyman Demirel Üniversitesi, Bozok Üniversitesi ve son olarak Mersin Üniversitesi'nde şehir planlama bölümleri açılmıştır. Bu bölümlerden her yıl 300'ü aşkın şehir plancısı mezun olmaktadır. Ülkemizdeki şehir plancısı sayısı 5000'i aşmıştır. ŞPO'na kayıtlı üye sayısı Eylül 2007 itibariyle 4000'e yaklaşmıştır.